SIFATLAR (ÖN AD)

İsmin önüne gelerek onda niteleme ve belirtme yapan kelimelere sıfat denir.

Kuru: Ağaç (nasıl)
Öteki: Ağaç (hangi)Üç : Ağaç (ne kadar- kaç)
Sıfat ....isim

Güzel insanlar
Yaşlı adam
Kara tahta
Bu çocuk
Öteki taraf
Yirminci yüzyıl
Beş soru
Yarım ekmek
Bazı insanlar

Sıfatı bulmak için isme "Nasıl?, hangi?, Ne kadar?, Kaç?" Sorularından uygun olanı sorulur.


SIFATLARIN ÖZELLİKLERİ

1- Mutlaka ismin önüne gelir.
Kötü hava ............soğuk hava .............çalışkan başkan
...S .......İ ...................S ........İ ......................S ...........İ

hava kötü ............hava soğuk ..............başkan çalışkan
...İ ...yargı ...............İ .......Y..........................İ ..........Y.




2- Mutlaka bir ismi nitelerler (tamamlar).

Yeni arabaya bindi. ..........Başkan arabaya bindi.
..S .......İ ..............................isim .....isim


3- Çekim eki almazlar. Alırlarsa isim veya zamir olurlar. (yani isimleşirler)
Soğuk havalar bastırdı. ............Öteki soruyu çözelim.
....S ..........İ ............................... ...S ..........İ
Soğuklar bastırdı. ......................Ötekini çözelim.
İsimleşmiş ................................Adlaşmış





SIFATLAR:
1- Niteleme Sıfatları
2- Belirtme Sıfatları
...............*Sayı Sıfatları
...............*Belgisiz Sıfatlar
...............*İşaret Sıfatları
...............*Soru Sıfatları
...............*Unvan Sıfatları
1- NİTELEME SIFATLARI:

Varlıların (isimlerin) renk, koku, tat, biçim, durum gibi özelliklerini tanıtan sıfatlardır.

Renkli tebeşir
kokulu silgi
tatlı elma
masmavi gökyüzü
Yarım işler
güzel araba
yeşil vadi
eski arkadaşlar
Kolay soru
minicik eller
yüce dağlar
ağlayan insanlar

İsme sorulan "nasıl" sorusunun cevabı niteleme sıfatıdır.

NOT: Niteleme Sıfatları tek başlarına kullanırsa adlaşırlar.

Zengin insanlar fakir insanlara yardım etmeli.
...S ..........İ ...........S ........İ

Zenginler, fakirlere yardım etmeli.


2- BELİRTME SIFATLARI

A) Sayı Sıfatları:
Asıl Sayı Sıfatı: iki gün, üç elma (kaç?)Sıra Sayı Sıfatı: ikinci gün, yüzüncü elma (kaçıncı?)
Üleştirme Sıfatı: ikişer gün, üçer ekmek (kaçar?)Kesir Sayı Sıfatı: yüzde bir hisse, yarım ekmek (Ne kadar?)


B) Belgisiz Sıfatlar:

İsimlerin özelliklerini kesin olarak belirtmeyen sıfatlardır.

bazı sorular
kimi insan
biraz para
Bütün çocuklar
başka soru
hiçbir insan
Birçok yönetici
çoğu insan
bir öğrenci

* Belgisiz zamirlerle karışabilir.
(soruların bazısı)

* “bir” kelimesi Belgisiz sıfat da olur, asıl sayı sıfatı da.
Bir = tek → Asıl Sayı Sıfatı (bir çiçekle bahar olmaz)
Bir ≠ tek → Belgisiz Sıfat (bir adam seni sordu.)

C) İşaret Sıfatları

Bu olaylar
şu soruyu
o köy

* “ki” ekiyle de işaret sıfatı türetilir.
Yoldaki işaretler ....................................kitaptaki sorular
Yoldakileri (İlgi Zamiri) .......................kitaptakiler (İlgi Zamiri)

D) Soru Sıfatları:
Cevabı sıfat olan ve ismin önüne gelen soru sözcüklerine denir.

nasıl elbise
hangi sokak
ne kadar ekmek
Kaç kişi
kaçıncı ev

E) Unvan Sıfatları:
Unvan, meslek ve lakap bildiren sıfatlardır. İsimlerden önce de sonrada kullanılabilir.

Doktor Mustafa Bey
Seda Hanım
Uykucu Kerim
Halil Onbaşı

* İsimlerle birlikte kullanılan unvan sıfatları büyük yazılır. Ancak Akrabalık bildiren sıfatlar küçük yazılmalıdır.

Ayşe teyze,
Hasan amca,
Ali dayı

* Unvan Sıfatlarına gelen çekim ekleri kesme işareti ile ayrılmaz.
Mustafa Bey’in dikkatine! (Y)
Mustafa Beyin dikkatine! (D)




SIFATLARIN DERECELENDİRİLMESİ

a) Sıfatlarda Pekiştirme
Niteleme sıfatlarının anlamını güçlendirmeye pekiştirme denir.

1- m, p, r, s, ile yapılan pekiştirmeler. Sıfatın ilk hecesi m,p,r,s, ile kapatılır ve sıfata eklenir.
Sıfat Pekiştirilmiş Sıfat

Beyaz ......bembeyaz elbise
İnce .........ipince kumaş
Temiz ......tertemiz sokak
Mor .........mosmor surat

* Bazı sözcükler bu kurala uymaz

sapasağlam, yapayalnız, gepegenç,
güpegündüz, çırılçıplak, paramparça.

2- İkilemelerle yapılan pekiştirme:
iri iri gözler
yüce yüce dağlar
yeşil yeşil ovalar


yeşil mi yeşil ovalar
soğuk mu soğuk sular



b) Sıfatlarda Küçültme:

Sıfatlar isimlerin anlamını pekiştirdiği gibi daraltıp küçültebilir.

Küçültme yapan ekler:

“-ce”
büyükçe bir ev
derince bir kuyu

“-cık”
incecik ip
kısacık boyu
minicik elleri

“-()msı”
mavimsi bir şurup
acımsı bir tad

“-()mtırak”
sarımtırak bir limon
ekşimtırak elmalar


Sıfatlarla İlgili Bazı Özellikler:

1- Bir sıfat birden fazla ismi tamlayabilir:

Geniş odalar, sofalar ve salonlar pek güzel döşenmiş.

2- Bir ismi birden fazla sıfat tamlayabilir.Güler yüzlü, temiz ve akıllı bir çocuk bunu nasıl yapar.

3- Sıfatlar, İsim tamlamasının başına veya ortasına gelebilir.

İstanbul’un sokakları
B’li isim tamlaması

Güzel İstanbul’un ıssız sokakları
Sıfat tamlaması ......Sıfat tamlaması
..........Belirtili isim tamlaması

YAPILARINA GÖRE SIFATLAR

1-Basit Sıfatlar: Hiç ek almayana sıfatlardır: İyi söz, kötü adam, güzel insan...

2-Türemiş Sıfatlar: Yapım eki almış sıfatlardır: Açık hava, akılsız insan...

3-Birleşik Sıfatlar:

*En az iki kelimeden oluşan ve bitişik yazılan sıfatlardır:

Boşboğaz adam,
açıkgöz Recai,
Cingöz Kerim
Aksaraylı Hüseyin...

*En az iki kelimeden oluşan ve ayrı yazılan sıfatlardır: (Kurallı Birleşik sıfatlarda denir.)

Ak sakallı ....dede
.........S ...............İ
Birleşik S. . İsim

yıkık duvarlı bahçe
Uzun boylu çocuk
acı biberli yemek