İSİM TAMLAMALARI

Bir ismin anlamca daha iyi belirtilmesi için başka bir isim tarafından tamlanmasıyla oluşan kelime grubuna isim tamlaması denir.

İsim tamlamasında birinci isme tamlayan, ikinci isme ise tamlanan denir.

İsim tamlamasında ikinci isim, birinci ismin neye ait olduğunu veya ne işe yaradığını belirtir.

Sena’nın gözleri
Gözler kime ait?

Güneş gözlüğü
Gözlük ne işe yarıyor?



A- BELİRTİLİ İSİM TAMLAMALARI

İsim tamlamasının her iki öğesinin de tamlama eklerini aldığı tamlamalardır.

.....Tamlayan eki ...........................................Tamlanan eki
..........(ilgi eki) ...................................................(iyelik eki)
.....-ın -in -un -ün ..............................................-ı -i -u -ü-(n)ın -(n)in -(n)un -(n)ün ....................-(s)ı -(s)i -(s)u -(s)ü
İstanbul’un tarih i
Dağların dorukları
Dolabın gözü
Bahçenin Kapısı
Ereğli’nin Kirazı
Fatih’in Öğrencileri

Dikkat:
Zamirler de isim tamlaması kurulabilir.

Tamlayan Tamlanan
O(n)un başarısı
Adamın birisi
Benim adım
İnsanların Bazısı
Senin gözlerin
Ne(y)in ne(s)iBizim tarihimiz
Şu(n)un şura(s)ı
Onların kaderi
Kendi sesi

Dikkat:
Belirtili isim tamlamalarının başına veya arasına sıfat gelebilir.

Okulumun çalışkan öğrencileri
.....................Sıfat
Güzel okulumun öğrencileri
Sıfat

Güzel okulumun çalışkan öğrencileri
Sıfat .......................Sıfat

Dikkat:
Belirtili isim tamlamalarında tamlayanla tamlanan yer değiştirebilir.

Güzelliğine hayranım gözlerinin (gözlerinin güzelliği)
tamlanan ......................tamlayan

Sadece anısı kaldı eski bayramların bugün. (bayramların anısı)

Dikkat:
“-den” eki, belirtili isim tamlamasında bazen tamlayan ekinin yerine kullanılabilir.

Sorular(ın) bazısı oldukça zordu.
Sorular(dan) bazısı oldukça zordu.



B- BELİRTİSİZ İSİM TAMLAMASI

Sadece tamlananın ek aldığı isim tamlamasıdır?

Tamlayan ...................TamlananEk almaz .....................-ı -i -u -ü
............................( -(s)ı -(s)i -(s)u –(s)ü )

Gül bahçe(s)i
Devlet memuru
Şeker hasta(s)ı
Türkçe kitabı
Güneş Gözlüğü
Resim defteri
Ev Erkeği
İş kadını

C- TAKISIZ İSİM TAMLAMASI

Tamlayanın da tamlananın da tamlama eklerini almadığı isim tamlamasıdır.

Tamlayan .....Tamlanan
Ek almaz .......Ek almaz

Cam kavanoz (hammadde)
Kurt adam ( benzerlik)

Takısız isim tamlamaları anlam yönünden ikiye ayrılır.

1. Tamlayan tamlananın neden yapıldığını (hammaddesini) belirtir.

Çelik kasa (kasa çelikten yapılmıştır)
Kağıt mendil - Tahta kaşık - Ahşap ev
Taş duvar - Naylon torba - İpek gömlek

2- Tamlayan, tamlananın neye benzediğini belirtir.

Tamlayan .....Tamlanan
....Elma .............Yanak
(Benzeyen) ..(Benzetilen)

Aslan adam - Badem göz - Sırma saç - Kiraz dudak
Kömür göz - Çelik irade - Kalem kaş - Demir yumruk



D- ZİNCİRLEME İSİM TAMLAMASI
İkiden fazla ismin birbirini tamlamasıyla oluşan isim tamlamasıdır.

Çınar .Ağaç .Gölge ................Çınar ağacı(n)ın gölge(s)i
.isim ...isim ...isim .....................tamlayan .......tamlanan

Dikkat:
Zincirleme İsim Tamlamasında tamlayan veya tamlanan kendi başına bir isim tamlaması oluşturmalıdır.

Yusuf’un gömleği(n)in koku(s)u
Şehrin hava(s)ı(n)ın kirliliği
Çelik tencere(n)in kapağı
Tahta kapının kenarı
Dedenin dedesinin dedesi
Taş duvarın üstü

Evimizin bahçe kapısı
Köylülerin el emeği
Kaptanın tahta bacağı

Dikkat: Başına veya ortasına sıfat getirilmiş belirtili isim tamlamaları ile zincirleme isim tamlamaları karıştırılmamalıdır. Bu tür tamlamalara karma tamlama adı verilir.

Anadolu’nun verimli toprakları
Batan geminin malları
Karlı dağların esrarengiz dorukları