Cümleni Ögeleri İle İlgili Genel Özellikler

Cümleni Ögeleri İle İlgili Genel Özellikler


a- Cümlenin kuruluşuna katılmayan, yani öge olmayan ve dolaylı olarak cümlenin anlamına yardımcı olan unsurlardır. Bağlaçlar, ünlemler, ünlem grupları, hitaplar, ara sözler cümle kuruluşunun dışında kalan unsurlardır. (Cümle Dışı Unsurlardır)





Şair, sen üzüldükçe ve öldükçe yaşarsın.

Ulu mabet, seni ancak bu sabah anlıyorum

Sana dün bir tepeden baktım aziz İstanbul.
Bahçeye indim; fakat çiçeklerin eski kokusunu alamadım.

Başımın ağrısı yazları –sıcaklardan olmalı- daha da artar.

Şu kopan fırtına Türk ordusudur, ya Rabbi!

b- Bir öge, tek bir sözcükten oluşabileceği gibi birçok sözcükten ve sözcük grubundan oluşabilir.
Yaşam denizinde uzun uzun kulaç atmış bir insanın yalın ve sıcak anlatımıydı / bizi etkileyen.

c- Bir cümlede birden fazla özne, nesne dolaylı tümleç ve zarf tümleci ortak bir yükleme bağlanabilir.

Suyun üstünde domates, salatalık, patlıcan çürükleri, boş şişeler/ vardı. (Birden çok özne)
İşyerinde, kahvede, sokakta, her yerde senin başarıların konuşuluyor. (birden çok dolaylı tümleç)
d- Soru cümleleri, değişik öğeleri buldurmaya yönelik olabilir. Sorunun cevabı hangi öge ise soru cümlesi onu buldurmaya yöneliktir.

-Sana kim izin verdi? –Babam = özneye yönelik
-Hangisini beğendin? –Bunu = nesneye yönelik
-Ne zaman geleceksin? –Yarın = zarf tümlecine yönelik

e- “mi” edatıyla oluşturulan soru cümlelerinde “mi” hangi ögeden sonra gelmişse, soru o öğeyi buldurmaya yöneliktir.

Zeynep mi söylüyor bu türküyü. = özne
Dün mü izledin o filmi.= zarf tümleci

f- Bir cümlede vurgulanmak istenen öge, yüklemden önceki ögedir.

Arkadaşım, ders notlarını dün bana verdi. (dolaylı tümleç)
Arkadaşım, ders notlarını bana dün verdi. (zarf tümleci)
Arkadaşım, dün bana ders notlarını verdi. (belirtili nesne)
Ders notlarını dün bana arkadaşım verdi. (özne)

g- Tamlamalar, yan cümlecikler, deyimler, ve birleşik eylemler bir bütündür, ögeler bulunurken bölünmez.

Topluma ters düşen düşünceleri, inançları yargılarken / dikkatli olmalıyız.

Alkışlanmak, beğenilmek / her insanın içinde saklı tuttuğu bir istektir. (özne-yüklem)